Köpeğin Kökeni - Evcilleştirilmesi: Köpeklerin Ataları Kim?

Köpeğin kökeni, günümüzde artık her evde bakılabilen ve herkes tarafında merak edilen canlıdır. Köpeklerin görünüşleri ve boyutları farklı olan 400’den fazla cins çeşitliliği bilinen etçil ve memeli bir hayvandır. Latince adı trinominal’dir. Köpek, boz kurdun alt türünden biridir. Aynı zamanda tilki ve çakalla da akrabalığı bulunur. İnsanların en yakın dostu olarak biline köpeklerin tarihi Orta Asya’ya kadar uzandığı belirlendi. Şu anda Dünya da tahminen bilinen köpek sayısı yaklaşık 525 milyondur.

Köpeğin Kökeni: Köpek Kelimesi Nereden Gelir?

Etimolojisine bakacak olursak köpek kelimesi modern Türkçemize 15.yy. tahminen Kıpçak Türkçesi’nden geldiği ifade edilir. Çünkü köpek sözcüğü Kıpçak Türkçesi’nde -kabarmak, irileşmek anlamına gelmekte olan köp- fiilinden geliyor. Kelimenin sonundaki -ek takısı da küçültme anlamını katmaktadır. Araplara Türkçe öğretmek için yazılan Kitabü’l-idrak li-Lisani’l Etrak yani Türklerin Dişini Anlama kitabında oldukça iri ve tüylü olan türüne köpek denmiştir. Köpek sözcüğü dilimize tam olarak yerleşmeden önce it kelimesi ile aynı anlamı taşımaktaydı. Bu it sözcüğü Orhun Yazıtlarında yer alan ıt ile halk ağzında ve çeşitli bölgelerde it olarak yaygınlıkla halen de kullanılmaktadır.

Köpek kelimesi sadece erkek köpekler için kullanılırken dişi köpekleri kancık olarak isimlendiriliyordu. Dilimize Farsça bir kelime olan kaniçak yani genç kız kelimesinden geçmiştir. Günümüz Farsçasında sözcük kaniza şeklinde kullanılmaktadır. Köpeklerin yavrularına ise enik denmektedir. Köpekler genellikle kuçu diye seslenerek çağrılmaktadır. Bu sesleniş Doğu ve Güneydoğu bölgesinde ve Kürtçedeki köpek kelimeleriyle yakınlık gösterir.

Köpekler Nasıl Evcilleşti? İlk Köpek Ne Zaman Evcilleşti?

Bundan 60 milyon yıl öncesinde Asya bölgesinde gelinciğe benzeyen memeli küçük bir canlı yaşıyordu. Bu memeli Miacis olarak bilinir. Ağırlığı 1,7 kg arkadaki bacakları ön bacaklarından uzundu. Pelvis bölgesi köpeği andıran canlının köpek familyasının ortak atasını oluşturur. Bunlar; kurt, köpek, çakal ve tilki...

Köpeğe benzeyen ilk memeli Miacis’ten ilk defa gerçek bir köpek evrimi gerçekleşti. Bu canlıya Cynodictis adı verildi. Orta büyüklükte bir boyuta sahip olup uzun kuyruklu ve uzun tüylere sahip memeliydi. Bin yıl içinde Cynodictis memeli Afrika ve Asya’ya doğru yayıldı. Avrasya’da yayıldığında kurtların, köpeklerin ve tilkilerin atası olan Tomarctus ortaya çıktı.

Bulunan fosil kayıtlarına dayanarak Tunç Devrine girmeden önce Dünyamızda aşağıdaki 5 köpek ırkı vardı:

• Mastifler,
• Kurda benzeyen köpek ırkı,
• Avcılıkta bir numara olan Tazılar,
• Avı takip eden köpek ırkları- Pointer,
• Çoban Köpeği

Bu canlılarla ilgili fosil kayıtlarına ilk kez Kuzey Amerika bölgesinde rastlanıldı. Yaklaşık 14.000 yıl öncesinde kurtlardan köpek evcilleştirme yapıldı. Kısaca 14.000 yıl önce ilk kez köpek evcilleştirilmesi gerçekleştirildi. İlk köpekler on iki-on dört bin yıl öncesinde günümüzde Hindistan bölgesinin yer aldığı o zamanki bölgede yaşamını sürdüren bozkurt soyundan geldi. Bu bozkurt cinsi sırasıyla Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika bölgesine kadar yayılmıştır.

** Bazı Afrikalı köpek ırklarının atası kurtlardan değil çakallardan gelme olasılığı vardır.

Köpek ve İnsan Arasındaki İlişki

Köpek ve insanların arasındaki ilişki sandığımızda da çok eskiye dayanır. Tarihçi Lloyd M. Wendt göre köpek-insan ilişkisinin 1000.000 yıl öncesine kadar dayandığını ifade etmektedir. Genel olarak evcilleştirme değil köpek-insan tanışmasının 80.000 yıl öncesine kadar gidilmesi olarak söylenir. Evcilleştirilmiş köpeklerle ilgili bulunan bulguların göçebe kavimler ile ilgili bağlantısı vardır. Örneğin Mısır halkı avlarını ve yetiştirdikleri diğer hayvanların korunması için koruma köpekleri yetiştirmişlerdir. Persler, Asurlular, Hititler ve Babil gibi imparatorluklar da genellikle dövüşçü köpekler yetiştirildiği saptanmıştır.